Mediacja pozwala jej uczestnikom określić kwestie sporne, zmniejszyć bariery komunikacyjne, opracować propozycje rozwiązań i, jeśli taka jest ich wola, zawrzeć wzajemnie satysfakcjonujące porozumienie.

Stowarzyszenie Mediatorów Rodzinnych skupia specjalistów z różnych ośrodków, którzy od wielu lat w pracy z rodziną stosują procedurę mediacji. „Choć reprezentujemy rozmaite organizacje, mamy różne przygotowanie i doświadczenia w prowadzeniu mediacji, łączy nas przekonanie o specyfice mediacji rodzinnej na tle innych sposobów rozwiązywania problemów rodzinnych oraz innych obszarów stosowania mediacji. Mediację zaś rozumiemy jako dobrowolny i poufny proces, w którym bezstronny i neutralny mediator wspomaga strony w wypracowywaniu satysfakcjonującego je porozumienia. W naszej praktyce mediacja dotyczy najczęściej uzgodnień związanych z rozwodem lub separacją małżonków (w celu ustalenia zasad opieki rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi, alimentów oraz podziału majątku), ale stosujemy ją również w innych sporach rodzinnych.” – mówią członkowie stowarzyszenia.

Jak pokazują wyniki polskich i zagranicznych badań nad procedurą mediacji, może ona pomóc w uzgodnieniu przez strony dostosowanych do ich szczególnych potrzeb i polubownych rozwiązań na każdym etapie sporu. Oszczędza członkom rodziny - co szczególnie istotne w przypadku dzieci - wielu stresów i negatywnych emocji oraz przynosi satysfakcję z samodzielnego podejmowania decyzji we własnych sprawach. W przypadku konfliktów towarzyszących rozwodowi mediacja może prowadzić do uniknięcia rywalizacji w postępowaniu sądowym oraz ułatwić rodzicom kooperację w kwestiach związanych z opieką nad dziećmi. Mediacja rodzinna w sprawach dotyczących rozstania małżonków, separacji lub rozwodu nie jest ani nie zastępuje poradnictwa prawnego, rodzinnego czy psychoterapii.

Mediator nie udziela uczestnikom porad prawnych czy terapeutycznych i nie dostarcza gotowych rozwiązań, lecz jest ekspertem od procedury pomocnej w dochodzeniu do nich. Zadaniem mediatora nie jest rozstrzyganie sporu - w przeciwieństwie do sędziego lub arbitra, którzy dysponują uprawnieniem do podjęcia decyzji, wskazania po czyjej stronie spoczywa racja. Rolą mediatora jest dbałość o takie zorganizowanie mediacji, by strony mogły same podjąć decyzję i by była to decyzja świadoma, poprzedzona analizą ich potrzeb i rozważeniem dostępnych rozwiązań.

Istnieje również możliwość włączania dzieci we fragmenty sesji mediacyjnych, dzięki czemu lepiej rozumieją one sytuację rodziców, czują się zaangażowane w podejmowanie decyzji lub przynajmniej poinformowane o jej wielorakich aspektach, mają również poczucie, że ich potrzeby, troski i obawy są uwzględniane i brane pod uwagę. Mediator dba, aby komunikacja między stronami w trakcie negocjowania porozumienia przebiegała sprawnie i w poprawnej atmosferze. Mediacja, jako procedura poufna, pozwala na uniknięcie publicznego roztrząsania kwestii osobistych, intymnych, dotyczących tak delikatnej materii jak relacje między małżonkami oraz rodzicami i dziećmi.